piątek, 27 lutego 2009

Dynastia Piastów


Dziś pragnę przedstawić kolejną pozycję na rynku wydawniczym, poświęconą historii Średniowiecza w Polsce. Nie jest to jednak nowość, gdyż książka ta ukazała się po raz pierwszy w księgarniach już w 2005 roku. Niemniej jednak, zasługuje ona na większą uwagę.
'Dynastia Piastów w Polsce', autorstwa profesora Marka Kazimierza Barańskiego, to szeroka i przekrojowa analiza procesów tworzenia się Państwa Piastów. Autor przedstawia w niej wyniki najnowszych badań historyków i próbuje dać odpowiedź na liczne hipotezy dotyczące początków państwowości Polski.
Ukazany został tutaj z dużą dokładnością, proces kształtowania się znaczenia dynastii Piastów, tworzenie się monarchii dziedzicznej, jej zwierzchnictwo nad Wielkopolską i innymi ziemiami, a także barwna charakterystyka pierwszych książąt i środowiska dworskiego tamtej epoki.

'Dynastia Piastów w Polsce' Marek Kazimierz Barański, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005 r.

poniedziałek, 23 lutego 2009

Mappa Mundi




Mappa Mundi - to niezwykły skarb brytyjskiego dziedzictwa kulturalnego Średniowiecza i mimo że temat ten nie jest bezpośrednio związany z historią epoki w Polsce, to warto jest w tym miejscu powiedzieć coś więcej o tym unikalnym przedmiocie badań historyków i archeologów.
Mapa znajduje się w Katedrze w Hereford, zbudowanej w 1079 roku. Samo miasto zaś położone jest bardzo blisko granicy Anglii z Walią.
Europejska Mapa Świata - (łac.)Mappa Mundi, datowana jest na koniec XII wieku (ok.1290), a jej autorstwo, nie do końca znane, przypisywane jest niejakiemu Richardowi z Haldigham i Lafford, który znany jest też pod imieniem Richard de Bello. Uważana jest ona dziś za pierwszą istniejącą mapę świata, stworzoną w epoce Średniowiecza w Europie.
Szkic został umieszczony na pojedynczym arkuszu welinowym i pokryty czarnym atramentem z dodatkami kolorów: czerwonego, złotego, niebieskiego i zielonego.
Jeśli przyjrzymy się dokładnie mapie dostrzeżemy, iż centrum odkrytego świata w relacji do Rzymu, umiejscowione zostało w samym centrum okręgu i jest nim Jerozolima, Wschód znajduje się na samym szczycie koła, ukazując Ogród Edenu na tzn. krańcu świata, zaś Wielka Brytania i Irlandia położone są w części północno-zachodniej(na dole po lewej stronie szkicu).
Jak mówią liczne źródła, mapa oparta została najprawdopodobniej na pracach niejakiego Orosiusa z V w.n.e., który był jednym z uczniów Świętego Augustyna. Co niezwykle ciekawe, opiera się ona na tradycyjnym systemie konstrukcji map, jaki stosowany był już w wiekach wcześniejszych, dodatkowo jest ona bardzo podobna do innej tzn. Ebstorf Map, pochodzącej z 1234 roku, autorstwa niejakiego Gervasiusa Tilberiensisa (jej oryginał została zniszczony podczas II wojny światowej), a także do Psalter Map czy Sawley Map. Jednak, co warte jest podkreślenia, nie odzwierciedla ona w pełni wiedzy XIV wiecznych geografów, co miałoby świadczyć o tym, ze powstała nieco wcześniej (dowodem na to może być np.: umiejscowienie na mapie Morza Kaspijskiego łączącego się z otaczającym ląd Oceanem).
Mapa pokryta jest przez niezwykłe obrazy ilustrujące barwność mitologicznych wyścigów, czy walki starożytnych bestii...Jeśli nałożymy na siebie poszczególne elementy mapy, możemy wyczytać z jej szkicu całą historię rodzaju ludzkiego oraz podziwiać bogactwo cudów świata naturalnego. Zawierają się także w niej opisy wielu wyobrażonych ludów, zamieszkujących odlegle lądy...Ciekawostką może być to, iż Indie opisane zostały tutaj, jako bogactwo i różnorodność ponad 5000 miast...Zaś na szczycie mapy znajduje się figura Chrystusa w dniu Sądu Ostatecznego, po jego prawej i lewej stronie ukazane są figury aniołów, zaś u jego stóp - postać Matki Boskiej, wysłuchującej tych, którzy modlą się przez jej wstawiennictwo.
Interesujące jest też to, że na mapie umiejscowione zostało również miasto Hereford. Położone jest, zresztą zgodnie z prawdą, wzdłuż rzeki Wye, a jego lokalizacja określona jest przez rysunek Katedry.
Sama mapa, zdaniem specjalistów, ma dość ograniczoną wartość jako narzędzie geograficzne. Dla jej twórców była najprawdopodobniej formą uświadomienia niepiśmiennym ludziom epoki Średniowiecza, ogromną złożoność ówczesnego świata, a także celem ukazania w sposób bardziej zrozumiały - chrześcijańskiej sfery religijno-kulturowej.

wtorek, 17 lutego 2009

Europa wczesnego Średniowiecza



Całkiem niedawno ukazała się na rynku wydawniczym praca profesor Marii Miśkiewicz 'Europa wczesnego średniowiecza V-XII wiek'. Jest to szczegółowa analiza wybranych zagadnień z historii i archeologii wczesnej Europy średniowiecznej, ukazanych w szerszej perspektywie dziejów kultury duchowej i materialnej tego okresu. Poprzez analizę procesów gospodarczych, zmian w obszarze stosunków społecznych i przeobrażeń całej struktury państwowej, autorka dokonuje doskonałej charakterystyki epoki. Niezwykle istotna w tej pracy jest perspektywa Starożytności, która staje się tłem porównawczym właśnie dla Średniowiecza. W niezwykle interesujący sposób omówione zostają także takie problemy jak:pozycja jednostki, rola rodziny, rodu i plemienia w tworzącym się systemie państwa średniowiecznego, kultura i mentalność rodzących się społeczeństw feudalnych, a także znaczący wpływ religii chrześcijańskiej na te nowe struktury.

'Europa wczesnego Średniowiecza V-XIII wiek' Maria Miśkiewicz,
Wydawnictwo Trio, 2008 r.

czwartek, 12 lutego 2009

Polska Piastów a Średniowiecze



Żeby lepiej przyjrzeć się okresowi Średniowiecza w Polsce, należy wyjść od głębszej analizy sytuacji państw ówczesnej Europy. W dwóch poprzednich postach starałam się w sposób dość ogólny przedstawić tło epoki.
Europa wczesnego Średniowiecza ma charakter uniwersalistyczny, teocentryczny, na co ogromny wpływ ma dynamiczny rozwój instytucji Kościoła w tym czasie. Toteż wszystkie państwa pogańskie znajdują się poza tym systemem, nie należą politycznie i ideowo do Europy, pomimo swego położenia geograficznego. To właśnie Kościół katolicki stoi na straży powszechnego porządku, wiedzy, oświaty, a krucjaty są orężem w krzewieniu wiary chrześcijańskiej wśród pogan.
Polska Mieszka I to kraj pogański, którego polityczne 'być albo nie być' zależało właśnie od jak najszybszego przyjęcia chrztu i przejścia księcia wraz z całym ludem słowiańskim na jedyną prawdziwą wiarę. Był to warunek konieczny, aby Polska mogła zaistnieć na arenie politycznej ówczesnej Europy i przez błogosławieństwo zwierzchników Kościoła, wejść w świat nowej cywilizacji. W 966 roku, książę Mieszko I z dynastii Piastów przyjął chrzest z rąk czeskich. Polska dołączyła tym samym do grona państw cywilizowanych i stała się równoprawnym partnerem politycznym dla takich potęg, jak Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego.Dzięki temu wydarzeniu - Mieszko I nawiązał formalne stosunki dyplomatyczne z papiestwem.
Rozpoczął się proces chrystianizacji państwa, a także pierwsze próby zjednoczenia rozdrobnionej struktury państwowej. Polska przestała już być celem najazdów władców państw ościennych, którzy pod płaszczem krzewienia wiary, łupili i grabili kraj. Od tej chwili nie bez znaczenia staje się również udział Polski w kształtowaniu kultury i sztuki wieków średnich.

środa, 11 lutego 2009

Wieki średnie w Europie



Średniowiecze w Europie to okres gwałtownych przemian, zarówno na gruncie kultury i sztuki, filozofii, jak i całej organizacji struktury państwowej. Z jednej strony widoczne są silne dążenia unifikacyjne, dla których bazę stanowi całość kultury chrześcijańskiej, z drugiej zaś tendencje odśrodkowe, jakże silnie obecne w polityce rodzących się państw narodowych, regionów, czy rozdrobnionych dzielnic. Ponadto elementem niezwykle istotnym dla tego czasu w Europie jest dynamiczny rozwój instytucji Kościoła, a także jego późniejszy wewnętrzny rozłam, czego wyrazem była schizma wschodnia.
To okres przemian w zakresie rozwoju gospodarki rolniczej i powolny postęp cywilizacyjny. Z drugiej strony, jak wspomniałam już wcześniej - Średniowiecze uznawane jest przez wielu, za epokę ciemną i mroczną, kiedy to liczne plagi i epidemie, przyczyniły się do zdziesiątkowania miast nowożytnej Europy...

wtorek, 10 lutego 2009

Średniowiecze...















Czym tak naprawdę jest Średniowiecze? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta...
Aby odkryć całe bogactwo tej epoki należy sięgnąć bardzo głęboko, do samych początków nowożytnej Europy, które mimo wielowiekowych badań, nadal kryją wiele zagadek.
Już samo określenie granic czasowych Średniowiecza na kontynencie europejskim jest niezwykle trudne. Większość historyków skłania się za uznaniem roku 476 n.e. za początek tej epoki. Poprzez upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego i obalenie ostatniego cesarza Romulusa Augustusa, germański władca o imieniu Odoaker, stworzył na gruzach starożytnej Italii, zupełnie nowy twór państwowy znajdujący się pod zwierzchnictwem Bizancjum. Zaś rok 1453 i upadek Cesarstwa Bizantyjskiego, uznawane są umownie za koniec Średniowiecza w Europie.
Niemniej jednak dokładne określenie granic czasowych tej epoki jest praktycznie niemożliwe. Był to bowiem wielowiekowy proces obejmujący szereg dynamicznych zmian, zarówno na polu filozofii, kultury i sztuki, jak i w zakresie reorganizacji struktury państwowej z całą jej administracją. Transformacja ta doprowadziła w końcu do przejścia antyku w zupełnie nową epokę wieków średnich. Warto też wspomnieć o różnicach, jakie wystapiły w trakcie tego procesu, w poszczególnych krajach Europy Zachodniej. Przekształcenia te nie miały bowiem charakteru równomiernego. Czynnikami determinującymi jego szybkość były m.in.: położenie geograficzne, czy poziom zaawansowania rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Stąd proces ten były długotrwały i dość zróżnicowany w różnych państwach starego kontynentu.
Łacińska nazwa media aetas - wieki średnie lub medius aevus - wiek średni, została wprowadzona przez pierwszych chrześcijan na określenie czasów w których żyli. Uważali oni bowiem, iż okres Średniowiecza był rodzajem pewnej granicy - interwałem pomiędzy pierwszym a powtórnym przyjściem Chrystusa na ziemię. Potem nazwa ta została utrwalona przez uczonych humanizmu, jednak w nieco innym znaczeniu. Według nich bowiem - wieki średnie były czasem mrocznym, pełnym umysłowej ciemnoty i jakże różnym od współczesnego im humanizmu, który dał przecież początek epoce Renesansu. Toteż w XV i XVI wieku głównym celem definiowania Średniowiecza, jako tzw. media tempora (czasy średnie), była próba określenia granicy pomiędzy wielką starożytnością a czasami renesansowej doskonałości, która była przecież utożsamiana z odrodzeniem się na nowo ideałów klasycznych. W takim ujęciu Średniowiecze znacznie odstawało od humanistycznych ideałów piękna oraz całej filozofii i ideologii nowego okresu, nie da się też ukryć, iż zostało uznane za epokę gorszą od tej, która nastała po nim.
Można byłoby pokusić się w tym miejscu o próbę periodyzacji tego okresu w Europie. Za fazę wstępną Średniowiecza uznaje się okres od V-X wieku, natomiast wieki XI-XII to jego pełen rozkwit. Zaś na zmierzch epoki przypada czas pomiędzy wiekiem XIV a XV.